راهنمای مقیاس در معماری

درک مقیاس‌ها در معماری و نقشه‌های دارای مقیاس ممکن است کمی دشوار باشد، به‌خصوص برای افرادی که به تازگی دانشجو شده‌اند و حتی برای مشتریانی که تجربه‌ای در این زمینه ندارند و تاکنون از مقیاس در معماری استفاده نکرده‌اند.

اهمیت مقیاس بدین دلیل است که به ما امکان تشخیص رابطه بین طرح ترسیمی یا مدل فیزیکی با واقعیت اندازه در دنیای واقعی را می‌دهد. به‌همین دلیل یادگیری خواندن و نحوه استفاده از مقیاس‌ها در معماری (دیجیتال یا آنالوگ) مهارتی اساسی و پایه است که هر دانشجوی معماری باید در همان مراحل اولیه تحصیل آن را کسب کند.

به‌دلیل ماهیت و ابعاد پروژه‌های معماری، بعید به نظر می‌رسد که نقشه یا طرحی برحسب مقیاس معماری ترسیم نشود. تولید نقشه‌هایی با مقیاس دقیق و نقشه‌هایی با مقیاس‌های متفاوت، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های نقشه‌کشی در معماری و طراحی فضایی است.

تعریف مقیاس نقشه

به‌طور خلاصه، مقیاس نقشه، کاهش یا بزرگنمایی مشخص و یکسان ابعاد اجزای یک نقشه است که بعدا بتوان اندازه‌های واقعی آن‌ها را با اصل تناسب مقیاس محاسبه کرد.

تعریف نقشه مقیاس‌دار

نقشه‌های مقیاس‌دار، اسنادی دربردارنده و نشان‌دهنده اجزایی با مقیاس هستند. نقشه‌های مقیاس‌دار را می‌توان بر روی هر کاغذی با ابعاد و قالب متفاوت ایجاد کرد و مشخصات مقیاس معمولا در حاشیه و به همراه نوار مقیاس نشان داده می‌شود.

مقیاس‌ها در معماری

اگر معمار یا دانشجوی معماری هستید، صرف‌نظر از اینکه از واحد متریک یا امپریال (سیستم اندازه‌گیری بریتانیایی) استفاده می‌کنید، مجموعه‌ای از مقیاس‌ در معماری وجود دارند که می‌توان از آن‌ها در تولید نقشه‌های مقیاس‌دار استفاده کرد و عبارتند از:

مقیاس در معماری با واحد متریک

• 1:5000؛ یک به پنج‌هزار خوانده می‌شود
• 1:1000
• 1:500
• 1:200
• 1:100
• 1:50
• 1:20
• 1:10
• 1:5

مقیاس در معماری با واحد امپریال

• 3″=1′-0″ – 3 اینچ به یک فوت خوانده می‌شود
• 1 1⁄2″=1′-0″
• 1″=1′-0″
• 1⁄2″=1′-0″
• (3⁄4″=1′-0″)
• (3⁄8″=1′-0″)
• (1⁄4″=1′-0″)
• (1⁄8″=1′-0″)
• (3⁄16″=1′-0″)
• (3⁄32″=1′0″)

استفاده از مقیاس‌هایی غیر از این دو مجموعه رایج نیست و شما به‌عنوان دانشجوی معماری همیشه باید یکی از این استانداردها را در محاسبه مقیاس در معماری به کار ببرید.

مقیاس‌های سفارشی شما را بی‌تجربه نشان می‌دهند و چون باید با یک نوار مقیاس (یا مقیاس خطی) همراه باشند، از لحاظ بصری زیبا نخواهند بود و نقشه ارائه‌شده را پیچیده نشان می‌دهند. در ادامه به شما خواهیم گفت که چگونه مقیاس صحیح را انتخاب کنید.

آموزش مقیاس در معماری

شاید تا کنون اصطلاح «به مقیاس» را شنیده باشید، به مقیاس یعنی تمامی اجزا یک نقشه یا مدل فیزیکی دارای مقیاسی مشابه نسبت به یکدیگر هستند و با یکی از مقیاس‌های گفته‌شده نشان داده می‌شوند.

خواندن مقیاس در معماری به این صورت است که اول طول در نقشه، بعد دونقطه (:) و سپس طول جزء واقعی آورده می‌شود. برای مثال در نقشه پلان یک طبقه که با مقیاس متریک 1:100 رسم شده، به این معناست که هر 1 واحد در نقشه به اندازه 100 واحد در دنیای واقعی است و اندازه واقعی صد برابر بزرگتر است. پس 10 میلی‌متر در نقشه، 1000 میلی‌متر در ساخت است.

با توجه به این مسئله، مقیاس 1:1 در واقع همان مقیاس واقعی هر چیزی است که در رسم نقشه با اتوکد و مدل سه‌بعدی نیز در برنامه‌های سه‌بعدی استفاده می‌شود.

مقیاس در پلان معماری

همان‌طور که در قسمت‌های قبل گفته شد، مقیاس در معماری، ابزاری است که اجزای بزرگتر را در نسبت ابعادی کوچک‌تر نشان می‌دهد تا به‌راحتی بر روی کاغذ استاندارد قابل خواندن باشند. وقتی نقشه‌ها را به‌صورت دستی آماده می‌کنید، مقیاس در پلان معماری یا نما باید بر حسب آن مقیاس ترسیم شوند.

اگرچه امروزه بیشتر نقشه‌ها به‌صورت کامپیوتری و با اتوکد یا نرم‌افزارهای سه‌بعدی ترسیم می‌شوند و همواره اندازه‌ای واقعی دارند، به این معناست که در اتوکد هر 1000 میلی‌متر به اندازه 1000 میلی‌متر یا 1 فوت همان 1 فوت است. در واقع شما نقشه را به اندازه همان ساختمانی که می‌سازید، رسم می‌کنید. تمامی این اصول را می‌توانید در طراحی نقشه معماری به تفصیل مشاهده کنید.

دلیل ترسیم واقعی این است که وقتی آن‌ها را چاپ می‌کنید، بتوانید مقیاس موردنیاز را مناسب با نوع و اندازه نقشه انتخاب کنید. برای مثال نقشه‌ای را که می‌توانید با مقیاس 1:100 برای ارائه‌ای چاپ کنید، بخش‌هایی از آن را نیز می‌توانید با مقیاس 1:10 برای نشان‌دادن جزئیات یا مثلا نحوه ساخت دیوار ارائه دهید.

انتخاب مقیاس در معماری

انتخاب مقیاس در معماری به عواملی همچون نوع نقشه، ابعاد موضوع و کاغذ یا سندی که می‌خواهید نشان دهید، بستگی دارد. برای مثال، جزئیات ساخت اتصال دیوار باید مقیاسی بزرگتر از اندازه معمول مقطع کل ساختمان باشد. جزئیات دیوار ممکن است در مقیاس 1:10 یا 1:5 رسم شوند، درحالی‌که مقطع کلی احتمالا با مقیاس 1:50 با واحد متریک ترسیم می‌شود.

به این دلیل که هر یک از این نقشه‌ها جنبه‌ها و موقعیت‌های مختلفی از ساختمان را نشان می‌دهند، بسته به هدف اصلی، جزئیات کم یا زیاد می‌شوند. برای مثال مقطع اصلی، چیدمان کلی و بخش بزرگتری از ساختمان را نشان می‌دهد که به جزئیات کمتری احتیاج دارد.

اگر قرار باشد در هر دو نقشه، مقطع کلی و مقطع جزئیات، در یک مقیاس ترسیم شوند، ابعاد کاغذ یکی بسیار بزرگ و دیگری کوچک‌تر خواهد بود.

انواع نقشه‌های مقیاس‌دار با واحد متریک و امپریال

همان‌طور که در قسمت‌های قبلی نیز به آن اشاره شد، نوع مقیاس انتخابی وابسته به نوع نقشه تولیدی است. فهرستی که در ادامه آمده، راهنمایی است برای مقیاس‌های متریک و امپریال که برای نقشه‌های رایج معماری توصیه می‌شوند:

مقیاس‌های استاندارد برای نقشه‌های معماری

• 1:5000، پلان جانمایی
• 1:1000 (1”=80’0”)، پلان جانمایی
• 1:500 (1”=40’0”)، سایت پلان (برای آشنایی بیشتر با سایت پلان و اصول طراحی آن)
• 1:250 (1”=20’0”)، سایت پلان (البته این مقیاس رایجی برای استفاده نیست)
• 1:200 (1/16”=1’0”)، سایت پلان
• 1:100 (1/8”=1’0”)، پلان طبقات، نماها و مقاطع (برای آشنایی بیشتر به اصول طراحی پلان مراجعه کنید)
• 1:50(1/4”=1’0”)، پلان طبقات، نماها و مقاطع
• 1:25 (3/4”=1’0”)، پلان اتاق‌ها و مقاطع فضای داخلی (1:25 مقیاس رایجی نیست)
• 1:20 (3/4”=1’0”)، پلان اتاق‌ها و مقاطع فضای داخلی
• 1:10 (1 1/2”=1’0”)، اتصالات، جزئیات اجزا و ساخت
• 1:5 (3”= 1’0”)، جزئیات ساخت
• 1:2 (نصف اندازه واقعی)، جزئیات ساخت
• 1:1 (اندازه واقعی)، جزئیات ساخت

محاسبه مقیاس در معماری

برای محاسبه مقیاس در معماری، باید نشانه واضحی از آن در نقشه یا مقیاس خطی وجود داشته باشد. در غیر این صورت، اگر نقشه دارای اندازه باشد، می‌توان با قانون تبدیل مقیاس و کمی آزمون و خطا، مقیاس نقشه را به دست آورد.

خط‌کش مقیاس معماران

رایج‌ترین روش اندازه‌گیری نقشه مقیاس‌دار با خط‌کش مقیاس است که اِشِل نامیده می‌شود.

احتمالا دفعات اولی که از این خط‌کش استفاده می‌کنید، گیج‌کننده باشد و اینکه به چندین خط‌کش نیاز است چون هر کدام مقیاس‌های متفاوتی دارند. البته خط‌کش‌های چندوجهی نیز وجود دارند که چندین مقیاس را به‌طور همزمان نشان می‌دهند.

پس وقتی مقیاس درست را شناسایی کردید، دیگر اهمیتی ندارد که از چه خط‌کشی استفاده می‌کنید، به‌راحتی می‌توان مقیاس در معماری را محاسبه و ثبت کرد.

مقیاس خطی

روش دوم و با دقت کمتر نسبت به روش اول در محاسبه مقیاس در معماری، استفاده از مقیاس خطی است.

این مقیاس‌های خطی را می‌توان به‌سادگی چاپ و با هر وسیله اندازه‌گیری در دسترس تبدیل و تفسیر کرد. حتی می‌توان با علامت‌گذاری یک کاغذ ساده برحسب واحدهای مقیاس خطی و انطباق آن بر نقشه، مقیاس را به‌راحتی محاسبه کرد.

چک‌لیست یا فهرست رسیدگی مقیاس در معماری

• آیا مقیاس درستی برای نقشه انتخاب کرده‌اید؟
• هیچ مقیاس مشخصی برای تمامی پروژه‌ها وجود ندارد و هر پروژه به تناسب ابعاد آن، شامل مقیاس‌های مختلف می‌شود.
• آیا می‌توان به‌راحتی مقیاس نقشه را خواند؟ بهتر است مقیاس پلان‌ها و نما یکسان باشد تا ارجاع و خوانش آن‌ها ساده‌تر شود.
• همان‌طور که گفته شد، طراحان و معماران از مقیاس‌های رایج در معماری استفاده می‌کنند، شما هم بهتر است از این قاعده پیروی و از مقیاس‌های مذکور استفاده کنید.
• آیا مقیاس نقشه‌هایتان به‌وضوح مشخص است؟ آیا به مقیاس خطی احتیاج دارید؟
• آیا جزئیات در نقشه مقیاس‌دار با مقیاسی که نشان می‌دهد، تطابق دارند؟ آیا نیاز است که مقیاس را کم یا زیاد کنید و جزئیات بیشتری به نقشه بیفزایید؟
• مقیاس انتخاب‌شده باید با ابعاد کاغذ تناسب داشته باشد.
• محاسبه مقیاس در معماری با خطکش مقیاس به‌آسانی صورت می‌گیرد.
• نقشه‌ها را برای درک بهتر مقیاس با مردم، درخت، مبلمان و وسیله نقلیه تکمیل کنید.
• اتوکد می‌تواند نقشه را به مقیاس برده و آن را با اندازه کاغذ تطبیق دهد تا بهترین ابعاد کاغذ را انتخاب کنید، پس کار سخت را به کامپیوتر بسپارید.
• همیشه نقشه‌ها و مدل‌های کامپیوتری را در ابعاد واقعی و مقیاس 1:1 رسم کنید.

هنگام چاپ نقشه، هیچ‌وقت گزینه «تطابق مقیاس با کاغذ (Scale to Fit)» را انتخاب نکنید.