یک نقشه معماری فارغ از اینکه به صورت دستی یا دیجیتالی تهیه شده باشد، طرحی فنی است که به صورت بصری عملکرد و شکل نهایی ساختمان و عناصر سازنده آن را نشان میدهد و ابزاری است که توسط مهندسان، پیمانکاران، طراحان و سازندگان در اجرای فرآیند ساختوساز استفاده میشود.
معماران و طراحان این نقشهها را در طراحی و توسعه یک پروژه معماری با هدفی مشخص تولید میکنند.
این نقشهها کاربردها و اهداف زیادی دارند؛ ارتباط، ارائه، اطلاعات، دستورالعمل و ثبت و ضبط که تمامی اینها در مراحل معینی از روند تهیه ساختمان موردِنیاز هستند. معماران این نقشهها را برای بسط ایده طراحی خود در قالب یک پیشنهاد و برای انتقال مفاهیم مدنظر در طراحی استفاده میکنند.
نقشههای معماری شامل نمای کلی داخلی و خارجی، نحوه جهتگیری آن در سایت و نحوه قرارگیری نواحی اطراف میشوند. برخی از آنها مفهومی و در ارتباط با ظاهر و احساس خانه و بعضی نیز فنی هستند که در روند ساخت به کار گرفته میشوند.
نقشههای معماری استاندارد
در روند طراحی، توسعه و ساخت یک ساختمان به انواع نقشههای معماری نیاز است که بعضی در مراحل خاص استفاده و برخی مانند پلان طبقات و سایت پلان بهطور پیوسته و با توسعه پروژه تکمیل و مطابقت داده میشوند.
در سادهترین سطح (فاز یک) نقشههای معماری در حالت ایدهآل شامل پلان طبقات، مقاطع، ابعاد و واحدهای اندازهگیری بههمراه ارجاعات و حاشیهنویسیهایی هستند که با توجه به محدوده و پیچیدگی طرح ساختمان، نقشههای مازادی نیز تهیه میشوند. نقشههای معماری معمولا طرح اولیهای هستند که مهندسین از آنها بهعنوان مبنایی برای تهیه نقشههای تاسیسات مکانیکی، الکتریکی و لولهکشی استفاده میکنند. انواع نقشههای معماری استاندارد عبارتند از:
- پلان طبقات
- سایت پلانها
- پلان معکوس سقف
- نماها
- مقاطع
- تصاویر یا مدلهای سهبعدی ایزومتریک و آگزونومتریک
- نقشه جزئیات
- اسکیسها و طرحهای مفهومی (ایدئوگرام)
- نقشه تاسیسات
- فهرست
پلان طبقات
پلان طبقه در واقع نقشهای است که چیدمان داخلی ساختمان را در ارتباط با دیوارهای خارجی و محیط اطراف آن نشان میدهد؛ شامل دیوارها، درها، پنجرهها و حتی مبلمان که همگی با نمادهای مطابق مقیاس ترسیم شدهاند.
خانهای را تصور کنید که از ارتفاع 1200 میلیمتری به صورت افقی برش خورده و شما از بالا به آن نگاه میکنید، پلان طبقات اینگونه ترسیم میشوند.
سایت پلانها
سایت پلانها نشاندهنده دیدی هوایی از کل ساختمان یا مجموعهای از ساختمانها در زمینه اطراف هستند که مرزها و نقاط دسترسی را به وضوح نمایش میدهند. این نقشهها همچنین میتوانند ساختارها و سازهها و خیابانهای مجاور را در صورت ارتباط با طرح ساختمان نشان دهند. در سایت پلان، قطعه زمین و خطوط ملکی آن به همراه ویژگیهای منظر، عناصر ساختاری، عقبنشینیها، راهروها، تیرها و کابلهای برق، حصار و نرده مشخص میشود.
پلان معکوس سقف
پلان معکوس سقف نشاندهنده ابعاد، مصالح و اطلاعات کلیدی سقف هر فضاست. این نقشه نام خود را از ایدهای گرفته که انگار شما از درون آینهای بر روی زمین به سقف نگاه میکنید (البته این نقشه جزو ارکان اصلی مجموعه نقشهها نیست.)
نماها
بهطور خلاصه نما را میتوان نقشهای از سطح یا صفحه عمودی داخلی یا خارجی از یک ساختمان دانست که شکل پوسته آن را نشان میدهد و برای هر وجه از بنا یک نما رسم میشود.
معمولا نما اتصال عمودی بین داخل و خارج ساختمان را توصیف میکند؛ جاییکه دیوارها و سطوح خارجی هر وجه از طرح پیشنهادی ترسیم میشود. نمای بیرونی به شما نشان میدهد که اگر جلو، کنار یا پشت ساختمان بایستید، خانه چطور به نظر میرسد. نمای درونی چنین عملکردی را برای داخل خانه به نمایش میگذارد.
مقاطع
نقشه مقاطع به برش عمودی، افقی و موربی اشاره دارد که با حذف یکی از قسمتهای برشخورده، منجر به آشکارشدن عناصر داخلی اشیا و سازه میشود.
برای درک بهتر میتوان روند نصفکردن یک سیب برای دیدن هسته و دانههای آن یا کیکی با تمامی لایههای آن را تصور کرد.
تصاویر یا مدلهای سهبعدی ایزومتریک و آگزونومتریک
ایزومتریک و آگزونومتریک نشاندهنده مدلی از حجم سهبعدی و روابط ویژه آنها با یکدیگر است.
نقشه جزئیات
یک نقشه جزئیات شامل مقطعی کوچک از جزئیات یک پروژه ساختمانی است و با هدف نشاندادن چگونگی ارتباط عناصر و مصالح مختلف یک ساختمان تهیه میشود تا سازنده بتواند نحوه ساخت این عناصر را ببیند. برای مثال، بازشوی پنجرهها، اتصال کف و سقف و روابط سازهای از انواع نقشههای جزئیات هستند.
اسکیسها و طرحهای مفهومی (ایدئوگرام)
اسکیسها و طرحهای مفهومی، در واقع طرحهای دستی سریعی هستند که با هدف نشاندادن ایده یا نیت طرح در کمک به پیشبرد پروژه طراحی میشوند.
در ابتدا معمولا این ایدئوگرامها برای فهم بهتر گروه طراحی و سپس برای کمک به ارائه پروژه استفاده میشوند.
نقشه تاسیسات
نقشههای تاسیسات عمدتا تصاویری مبتنی بر پلان هستند که با نمادهایی خاص، جانمایی و چیدمان نورپردازیها، کلیدها و پریزهای برق را در ارتباط با ساختمان و کاربرد آن نشان میدهند.
فهرست
اسنادی است که فهرستی از مصالح و الزامات سازه و ترتیب نصب آنها را نشان میدهد. معمولا این فهرست شامل درها، پنجرهها و اتاقهاست.
آموزش نقشهخوانی
از الزامات آموزش نقشهخوانی، داشتن دانشی درباره مقیاس، اختصارات و نمادها در نقشههای معماری است.
مقیاس نقشههای معماری
تمامی نقشههای معماری با توجه به مقیاس طراحی میشوند و در هر شیت یا نقشه در صورت داشتن مقیاس متفاوت، در زیر عنوان یا نقشه نشان داده میشود. در ادامه مجموعهای از مقیاسها را براساس انواع نقشههای معماری آوردهایم:
- 1:500 (هر 5 متر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – سایت پلان
- 1:250 (هر 2.5 متر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – سایت پلان (لازم به ذکر است که 1:250 در مقیاس متریک خیلی متداول نیست)
- 1:200 (هر 2 متر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – سایت پلان
- 1:100 (هر 1 متر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – پلان طبقات، نماها و مقاطع
- 1:50 (هر 0.5 متر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – پلان طبقات، نماها و مقاطع
- 1:20 (هر 20 سانتیمتر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – پلان اتاقها و نماهای داخلی
- 1:10 (هر 10 سانتیمتر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – نازککاری، جزئیات اجزا و ساختوساز
- 1:5 (هر 5 سانتیمتر بر روی زمین معادل 1 سانتیمتر بر روی نقشه) – جزئیات سازهای
اختصارات
بهدلیل اینکه جزئیات موردِنیاز در یک نقشه معماری بسیار زیاد است، معماران اطلاعات نقشهها را به مجموعهای از اختصارات استاندارد کاهش میدهند تا خوانایی نقشه آسانتر شود و شلوغی کمتری داشته باشد.
نمادها و یادداشتها
معماران برای عناصر مختلف نمادهای مشخصی دارند تا همه بتوانند نقشه را به آسانی بخوانند، مانند شومینه، پنجره، میز آشپزخانه، وان حمام و …. هر نقشه نیز راهنمایی دارد که این نمادها در آن تعریف شدهاند. این نمادها بهنحوی با ظاهر عناصر واقعی (مانند شکل وان حمام)، قراردادها (مثلا دو خط برای نشاندادن دیوار) و برچسبها (مانند T برای ترموستات) ارتباط دارند.
یادداشتهای پلان طبقات اطلاعات مازادی از ساختمان را ارائه میدهند. برای مثال یادداشتها میتوانند شامل مشخصکردن محل اندازهگیری بر روی دیوار باشند.
انواع نقشه
معماران قرنهاست که نقشههای فنی دقیقی برای سازهها تهیه میکنند؛ از نقشههای دستی با استفاده از قطبنما و خطکش و شابلونهای منحنی فرانسوی تا امروز که بسیاری از معماران با نرمافزارهای پیچیده کامپیوتری به طراحی نقشه معماری میپردازند. این فناوریهای دیجیتال، ارتباط اعضای گروه را بهتر و فرآیند کار را سادهتر میکند. سازندگان نیز احتیاجی به استفاده از نقشههای دستی ندارند.
نقشههای معماری را میتوان به انواع زیر تقسیم کرد:
نقشه دستی
نقشه دستی نوعی اسکیس سنتی با خودکار (راپید) بر روی کاغذ است که امروزه با تبلت نیز طراحی میشود. معماران تا مدتها از نقشههای دستی برای کاوش ایدهها و ارزیابی گزینههای مختلف در طول مراحل طراحی نقشه معماری استفاده میکردند.
برخلاف امروزه که نقشههای دستی بهعنوان اسکیسهای خام قبل از تدقیق و طراحی پلان با نرمافزار کامپیوتری به کار میرود، نقشههای سنتی باید در بهترین حالت ترسیم میشدند.
اولین نقشه دستی در تاریخ معماری به 10هزار سال قبل از میلاد بازمیگردد؛ در آن زمان نقشهها بیشتر به اثری هنری شباهت داشتند اما در طول زمان به نقشههای معمارانه معنادار تبدیل شدند. امروزه نقشههای دستی متداول نیستند اما در پروژههای کوچک، دوشتادوش طرحهای کامپیوتری حضور دارند.
تصاویر کامپیوتری
تصاویر تولیدشده توسط کامپیوتر (CGI)، همانطور که از نامشان پیداست، تصاویری است که با استفاده از نرمافزاری کامپیوتری تهیه و رندر گرفته میشوند و معمولا بعد از انجام پست پرداکشن در ارائه پروژه بهکار میروند.
با پیشرفت فناوری، تصاویر تولیدشده کامپیوتری نیز پیشرفت کردند و در حال حاضر به بخش اساسی ارائهها و مستندات معماری در تمامی مقیاسها تبدیل شدهاند.
طراحی به کمک کامپیوتر
طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) در کل فرآیند طراحی و ساخت یک پروژه استفاده میشود و بهطور کامل جای روشهای مرسوم قدیمی را گرفته است. مزیت استفاده از آن، دقت و صحت بسیار زیاد کار، توانایی اصلاح و بازگردانی سریع و آسان عناصر طراحی است که آن را به روشی بسیار کارآ در طراحی نقشه معماری تبدیل کرده است.
معمولا تمامی معماران و مهندسین از نرمافزار اتوکد دوبعدی و سهبعدی استفاده میکنند. این برنامهها کاوش عمیق در ایدههای طراحی را ممکن میسازند و معماران میتوانند مفاهیم مدنظر خود را تجسم بخشیده و عملکرد طرح را در دنیای واقعی شبیهسازی کنند.
طرحهای تولیدی به کمک کامپیوتر در دنیای ساختوساز بسیار کاربردی هستند؛ طراحان میتوانند بهوسیله آنها با تمامی دنیا تعامل کنند و تفسیر این طرحها حتی برای افراد غیرمتخصص نیز آسان است.
انواع نقشههای معماری
در دستهبندی کلی، انواع نقشههای معماری را میتوان به گروههای زیر تقسیم کرد:
نقشههای ارائه
این نوع از نقشهها برای ارائه، برقراری ارتباط و اعتباربخشی به یک ایده یا طرح استفاده میشوند. با استفاده از کتابخانه (لایبرری) برنامه CAD، روشهایی همچون استفاده از سایه، بافت، فیگور و گیاهان به درک بهتر کمک میکنند.
هدف، نمایش چگونگی کاربرد فضاهای ایجادشده و حس حضور در آنها یا نشاندادن نور، مقیاس و جو فضاست که بسیار اهمیت دارد.
نقشههای برداشت
نقشههای برداشت معمولا اولین طرحهایی است که معمار یا طراح با آن درگیر میشود و کار را شروع میکند و نشاندهنده سندی دقیق و اندازهگیریشده از سایت و ساختمانهای تملکشده درون آن است.
این کار به معماران کمک میکند تا سطوح سایت موجود و ویژگیهای آن که قابل اتخاذ، حذف یا تغییر هستند را مشخص کنند.
نقشههای ثبتی
معماران معمولا نقشههای ثبت و ضبطشده را برای درک بهتر پروژههای موجود تهیه میکنند. برای مثال، در دوره رنسانس، نقشههایی ثبتی از ساختمانهای باقیمانده از تمدن یونان و روم تهیه شد. معماران از این نقشهها برای تاثیرپذیری در طرحها و پروژههای خود استفاده میکنند.
نقشههای کار
نقشههای کار به تمامی نقشههای موردِاستفاده در فرآیند ساخت گفته میشود که معمولا توسط معمار، مهندسین و سایر مشاورین تهیه میشود. این نقشهها شامل نقشههای جانمایی، مونتاژ و اجزا هستند.
· نقشههای جانمایی در واقع نماها، مقاطع و پلان طبقات و جانمایی تمامی عناصر ساختوساز را با جزئیات نشان میدهند.
· نقشههای مونتاژ نشاندهنده چگونگی قرارگیری بخشهای مختلف در ارتباط با یکدیگر است. این نقشهها ممکن است جزئیات نحوه تناسب لایهها با عناصر سازهای چگونگی اتصال لبهها و اجزای پیشساخته را توضیح میدهند.
· نقشههای اجزا نشان میدهد که چطور میتوان عناصر مستقلی مانند پنجرهها و درها را ساخت و نصب کرد. این نقشهها همچنین اجزای بزرگتری مانند خرپای سقف، آشپزخانه و نازککاری را نشان میدهند و به نوعی دستورالعمل دستی برای ساخت تبدیل میشوند.
در گذشته معماران نقشههای جانمایی، مونتاژ و اجزا را در یک شیت ترکیب میکردند. این کار به دلیل پیچیدگی کمتر فنون ساخت و جزئیات امکانپذیر بود. بااینحال، امروزه با پیچیدگی و جزئیات ساختمانهای مدرن، معماران باید تمامی این لایهها را در شیتهای جداگانهای نشان دهند.
نکات نقشههای معماری
در ادامه 9 نکته مهم در طراحی نقشههای معماری را با هم مرور خواهیم کرد:
1. استفاده از خطوط با ضخامت متفاوت؛ وقتی پلان یا مقطعی از یک طبقه رسم میکنید، دیوارهایی که برش میخورند باید با خطوط ضخیمتری نشان داده شوند.
2. پرهیز از لکشدگی؛ نقشههای معماری دستی برای فهم بهتر، باید تمیز باشند، پس از لکهشدن و کثیف بهنظررسیدن آنها پرهیز کنید.
3. وقت گذاشتن؛ تهیه یک نقشه معماری عالی به زمان کافی احتیاج دارد. این اصل را بپذیرید و تا رسیدن به نتیجه دلخواه، بارها و بارها طرح را اصلاح کنید.
4. استفاده از لایهبندی؛ وقتی در CAD طراحی میکنید، ضخامت خطوط را در لایههای جداگانهای تعریف کنید. برای مثال، ممکن است لایههای مختلفی برای دیوارها، پنجرهها و نازککاری داشته باشید. این تقسیمبندی را هم میتوانید بهعنوان نمونه (Template) ذخیره کرده و در هر طرح جدید نیز از آن استفاده کنید.
5. استفاده از هاشور؛ هاشور به طرح شما جزئیات و عمق میافزاید و میتوان از آن برای شناسایی و جلبتوجه به عناصر و مصالح استفاده کرد، مانند پوشش کف، نور و سایه.
6. استفاده از اشیا؛ استفاده از اشیایی مانند مبلمان، ماشینها و گیاهان به طرح شما مقیاس و درکی از زمینه میبخشد. با این کار محدودیتهای فضاهای ایجادشده نیز مشخص میشود، مثلا الزامات مبلمان خاص مدنظر مشتری.
7. حاشیهنویسی؛ حاشیهنویسی به جلبتوجه و ارائه اطلاعات مازاد نسبت به اشیا و عناصر در طرح شما کمک میکند.
8. افزودن اندازه؛ ابعاد ارجاعی سریع به مقیاس و اندازه فضاها در نقشه شماست، بدون اینکه به خطکشی برای مقیاس احتیاج باشد.
9. کار با موس به جای پد لمسی؛ برای طراحی نقشه معماری بهتر در CAD، به موس احتیاج دارید، چون پد لمسی خیلی با این نرمافزار سازگار نیست.
نرمافزارهای طراحی نقشههای معماری
برای طراحی نقشههای معماری نرمافزارهای زیادی وجود دارند که هرکدام قیمت، ویژگیها و خروجیهای متفاوتی دارند. بهترین انتخاب برای شما به نیاز و بودجهتان بستگی دارد. در ادامه به بررسی مرسومترین نرمافزارها میپردازیم.
میکرواستیشن
میکرواستیشن یک پلتفرم طراحی پایدار است که بهتر از اتوکد استاندارد کار میکند. استفاده آسانتر و داشتن ویژگیهایی در ارتباط با دنیای واقعی معماری از مزیتهای میکرواستیشن است.
تنها مشکل آن، سازگارنبودن با اتوکد در برخی موارد است.
آرشیکد
این نرمافزار برنامهای است دوبعدی و سهبعدی که میتواند به شما در کل خروجی پروژه کمک کند. در مدلسازی و رندرینگ تصاویر معماری کامپیوتری به خوبی عمل میکند و برای طراحی مدلها، نماها و پلانهای دوبعدی و سهبعدی کاربرد دارد.
شف آرشیتکت
شف آرشیتکت یکی از مشهورترین نرمافزارهای معماری برای طراحی ساختمانهای مسکونی است. گرافیکهای مفید اما محدود با خروجیهای قابلقبول از ویژگیهای آن است.
اسکچآپ
اسکچآپ، نرمافزاری کارآ در تهیه مدلهای سهبعدی پیچیده و ساده است که به دو صورت نسخه آنلاین و قابلخرید موجود است و به ابزاری بسیار خوب برای دانشجویان و معماران حرفهای تبدیل شده است.
اتوکد
اتوکد یک نرمافزار معماری استاندارد به شمار میرود که بیشترین سهم بازار نرمافزارهای معماری را به خود اختصاص داده است. البته باید مراقب جریان حاکم و پیشرفتهای فناوری باشد تا دانش و مهارتهای خود را با شرایط زمانه بهروز نگه دارد.
معماری رشته گستردهای است که به مهارتهای فنی در هنر و ریاضیات تکیه دارد. در طول تحصیل و کار حرفهای پیوسته باید دانش و مهارت خود را با فناوریهای جدید تطبیق داد.
Comments